Cánh đồng Lũng Cò - năm 1945 được sử dụng làm sân bay
Tháng 6/1945, Bác Hồ đã trực tiếp khảo sát và chọn địa điểm cánh đồng Lũng Cò để xây dựng sân bay tiếp nhận máy bay chở hàng viện trợ của quân đồng minh; toàn bộ diện tích nằm trong một thung lũng hẹp, xung quanh được bao bọc bởi các ngọn núi và những quả đồi thấp, cây cối um tùm, rậm rạp, cách Tân Trào khoảng 7km; đây là vị trí thuận lợi nhất quanh khu vực để thiết lập một sân bay dã chiến.
Trách nhiệm tổ chức xây dựng sân bay được giao cho đồng chí Lê Giản và đồng chí Đàm Quang Trung (thời điểm này chỉ huy Đội Vệ binh bảo vệ Trung ương Đảng và Bác Hồ ở Tân Trào). Kế hoạch được triển khai nhanh chóng và bí mật, các đồng chí được giao nhiệm vụ đã đi vận động khoảng 200 quần chúng là những nông dân tích cực ở các xã: Thanh La, Trung Yên, Tân Trào (cũ)… cùng một đơn vị bộ đội thực hiện. Theo dự kiến phải mất khoảng 1 tuần lễ mới xong; tuy nhiên, cán bộ, chiến sĩ và Nhân dân được tham gia với tinh thần nhiệt huyết cách mạng đã tích cực làm cả ngày lẫn đêm nên chỉ sau hai ngày vừa phát dọn, san gạt mặt phẳng, đầm đất… một sân bay dã chiến được hoàn thành. Sân bay có chiều dài 400m và rộng 20m, đường băng trải dài theo hướng Nam - Bắc; phía cuối đường bay ở phía Bắc có cây cối um tùm là nơi cất giấu máy bay.
Máy bay L5 trưng bày tại Khu di tích
Sau khi hoàn thành, sân bay Lũng Cò đã phục vụ tiếp đón những chuyến bay của quân đồng minh; thời điểm khoảng tháng 7/1945 sân bay còn phục vụ đưa một số người Pháp bị Nhật cầm tù ở Tam Đảo trở về nước…
Sự hình thành sân bay Lũng Cò tạo điều kiện thuận lợi trong quan hệ giữa nước ta và quân đồng Minh chống kẻ thù chung là phát xít Nhật; đồng thời, góp phần vào thắng lợi chung của Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945; với quá trình hình thành và hoạt động của Sân bay Lũng Cò, đây được coi là Sân bay quốc tế đầu tiên của Việt Nam.
Từ năm 1999 đến năm 2000 cùng với việc xây dựng, tôn tạo các di tích thuộc Khu di tích lịch sử Nha Công an, Sân bay Lũng Cò được khôi phục, tôn tạo cạnh cánh đồng thôn Lũng Cò (nay thuộc thôn Đồng Đon). Nhằm phát huy giá trị của Sân bay Lũng Cò, năm 2005, Bộ Công an đã sưu tầm và đưa một máy bay (cùng thời với máy bay L5 của Mỹ - thời kỳ những năm 40) về trưng bày tại Khu di tích.
Với những giá trị lịch sử to lớn, ngày nay di tích Sân bay Lũng Cò trở thành một trong những điểm đến không thể thiếu đối với du khách trong hành trình đến với Khu di tích lịch sử Nha Công an Trung ương.
Thực hiện: Chẩu Diệm
