Địa điểm Khu di tích lịch sử Nha Công an Trung ương năm 1993
Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, với dã tâm xâm lược nước ta một lần nữa, ngày 23/9/1946 được quân Anh hậu thuẫn, thực dân Pháp nổ súng gây hấn ở Sài Gòn, mở đầu cho cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam lần thứ hai. Nhận rõ âm mưu của thực dân Pháp, Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã bằng mọi cách kéo dài thời gian hòa hoãn để Nhân dân ta có thêm điều kiện chuẩn bị kháng chiến lâu dài, với việc ký Hiệp định sơ bộ ngày 06/3/1946 và Tạm ước ngày 14/9/1946. Tuy nhiên, chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới. Bất chấp thiện chí hòa bình của Việt Nam quân Pháp đã nổ súng gây hấn ở nhiều nơi tại Hà Nội. Ngày 19/12/1946, Hà Nội nổ tiếng súng đầu tiên mở màn cuộc kháng chiến trường kỳ, cùng với các cơ quan đầu não của Đảng và Nhà nước, Nha Công an Trung ương chuyển về căn cứ kháng chiến. Hành trình di chuyển từ Thủ đô qua Phú Thọ và điểm đóng quân được lựa chọn là xã Minh Thanh, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang (nay là xã Minh Thanh, tỉnh Tuyên Quang), do xã Minh Thanh có vị trí nằm giữa vùng căn cứ địa cách mạng, địa thế hiểm yếu, tiện đường giao thông, đảm bảo an toàn bí mật; đặc biệt, Nhân dân các dân tộc trong vùng một lòng đi theo cách mạng, vì thế xã Minh Thanh có vị trí hết sức quan trọng trong khu căn cứ cách mạng Tân Trào - nơi được chọn làm nơi ở và làm việc của nhiều cơ quan đầu não Trung ương Đảng và Chính phủ. Nha Công an Trung ương bố trí tại đây đã đáp ứng yêu cầu kịp thời triển khai nhiệm vụ và góp phần bảo vệ an toàn Trung ương Đảng, Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh và khu căn cứ cách mạng...
Khi chuyển đến xã Minh Thanh, lúc đầu chưa có nơi ở nên toàn bộ cán bộ, chiến sĩ và nhân viên của Nha đều đến ở nhờ nhà dân trong các thôn. Đồng chí Lê Giản, Giám đốc Nha Công an ở nhờ một gia đình dân tộc Tày (tên là ông Chuột, vợ là bà Ma Thị Vần) tại thôn Lũng Cò. Địa điểm được chọn xây dựng “trụ sở” là 02 ngọn đồi cây cối xanh tốt, rậm rạp ở gần cánh đồng Lũng Cò; Nhân dân quen gọi là đồi A và đồi B, khi Nha Công an chuyển đến để tiện lợi cán bộ, chiến sĩ gọi là đồi A và đồi B.
Trong thời gian tại đây, cán bộ, chiến sĩ Nha Công an Trung ương luôn xác định rõ tinh thần trường kỳ kháng chiến; xây dựng tổ chức, bố trí lực lượng và chỉnh đốn công tác phù hợp trong từng giai đoạn cách mạng. Nha Công an Trung ương đã tổ chức chỉ đạo tiễu phỉ, trừ gian, xây dựng cơ sở nắm tình hình địch, kiểm soát nội bộ, lập Đội trừ gian, Đội Công an xung phong… Tại vùng căn cứ địa, lực lượng Công an thực hiện tốt việc rà soát đối tượng phức tạp, làm trong sạch địa bàn, chống cách hoạt động do thám của địch, phát động Nhân dân thực hiện phong trào “Phòng gian bảo mật”, khẩu hiệu “Ba không” đặt các trạm, đồn tại các khu vực trọng yếu, giữ gìn trật tự an toàn xã hội vùng hậu phương. Đặc biệt, Nha Công an Trung ương đã tổ chức chỉ đạo hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo vệ lãnh tụ, các cơ quan đầu não của Đảng và Chính phủ…
Khu di tích lịch sử Nha Công an Trung ương ngày nay
Để đáp ứng yêu cầu công tác trong giai đoạn mới, đồng thời để bảo đảm an toàn bí mật, tháng 9/1950 Nha Công an chuyển đến địa điểm mới tại xã Yên Nguyên và xã Tân Thịnh, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang (cũ).
Trong thời gian hơn 03 năm (4/1947 - 9/1950), Nha Công an Trung ương đã lãnh đạo, chỉ đạo lực lượng Công an nhân dân cả nước hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao; đồng thời hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo đảm an toàn tuyệt đối Chủ tịch Hồ Chí Minh, Trung ương Đảng, Chính phủ và các ban, bộ, ngành tại chiến khu Việt Bắc, những thành tựu rực rỡ đó đã góp phần quan trọng vào thắng lợi vẻ vang của cuộc kháng chiến chống thực dân pháp xâm lược, cùng quân và dân cả nước vượt qua mọi gian khổ, hy sinh giành độc lập, tự do cho Tổ quốc.
Để góp phần vào công tác giáo dục truyền thống lịch sử của dân tộc, năm 1999, khu di tích lịch sử Nha Công an Trung ương (cơ quan tiền thân của Bộ Công an ngày nay) đã được xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia. Năm 2000, di tích đã được Bộ Công an quan tâm đầu tư, tu bổ và xây dựng mới trên diện tích hơn 30ha.
Trải qua quá trình bảo tồn, tôn tạo và xây dựng, Khu di tích Nha Công an Trung ương hiện nay gồm các hạng mục:
- Các điểm di tích gốc gắn liền với hoạt động của Nha Công an Trung ương trong thời kỳ đóng quân từ năm 1947 - 1950, bao gồm: Hội trường; nhà làm việc của Văn phòng Nha Công an Trung ương, các Ty trực thuộc; Nhà in báo; Nhà hậu cần; nhà ở và làm việc của các đồng chí Giám đốc.
- Sân bay Lũng Cò.
- Quảng trường 19/8.
- Nhà trưng bày bổ sung di tích.
- Tượng đài bảo vệ An ninh Tổ quốc.
- Bia ghi danh Liệt sĩ CAND.
- Phù điêu 65 năm CAND chiến đấu, xây dựng và trưởng thành.
- Bảo tàng Công an nhân dân tại Khu di tích.
Với những giá trị lịch sử to lớn, di tích Nha Công an Trung ương đã trở thành “địa chỉ đỏ” trong giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, là điểm đến không thể thiếu đối với du khách trong hành trình đến với Tân Trào - “Thủ đô khu giải phóng”, “Thủ đô kháng chiến”.
Thực hiện: Chẩu Diệm
