Theo đó, tại dự thảo Tờ trình dự án Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự (sửa đổi) nêu rõ những lý do không tổ chức Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát mà chuyển thẩm quyền hiện nay của Cơ quan này cho Cơ quan điều tra của Công an nhân dân, Cơ quan điều tra trong Quân đội nhân dân. Cụ thể:
- Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban chấp hành Trung ương về một số vấn đề tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả quán triệt nguyên tắc “Thực hiện nguyên tắc một cơ quan thực hiện nhiều việc và một việc chỉ giao cho một cơ quan chủ trì thực hiện và chịu trách nhiệm chính” và đề ra nhiệm vụ “Tiếp tục nghiên cứu, từng bước sắp xếp thu gọn đầu mối cơ quan điều tra đáp ứng yêu cầu công tác điều tra hình sự, phòng, chống tội phạm và phù hợp với tổ chức, hoạt động của viện kiểm sát nhân dân, toà án nhân dân theo tinh thần cải cách tư pháp”. Kết luận số 84-KL/TW ngày 29/7/2020 của Bộ Chính trị đã ban hành về tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa IX về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020; trong đó quán triệt “Đổi mới, sắp xếp, kiện toàn tổ chức, bộ máy tòa án, viện kiểm sát, cơ quan điều tra, cơ quan thi hành án tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả theo quy định của Hiến pháp năm 2013. Xác định rõ hơn cơ chế phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện quyền tư pháp và giữa cơ quan, tổ chức trong hoạt động tư pháp”. Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban chấp hành Trung ương về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới đề ra nhiệm vụ “Tiếp tục rà soát, điều chỉnh, hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của cơ quan điều tra và các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra theo hướng tinh, gọn, chuyên nghiệp, chất lượng, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ”.
Thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, Nghị quyết số 27-NQ/TW nêu trên, Đảng ủy Công an Trung ương, Bộ Công an đã báo cáo cấp có thẩm quyền kết thúc hoạt động của 694 Cơ quan điều tra Công an cấp huyện, chỉ tổ chức Cơ quan điều tra của Công an nhân dân ở 02 cấp (cấp Bộ, cấp tỉnh), bảo đảm hệ thống Cơ quan điều tra tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả.
Tuy nhiên, hiện nay hệ thống Cơ quan điều tra vẫn còn cồng kềnh, chồng chéo, việc tổ chức Cơ quan điều tra ở nhiều bộ, ngành tạo ra nhiều đầu mối trong hệ thống Cơ quan điều tra nên chưa phù hợp với quan điểm chỉ đạo một việc chỉ giao cho một cơ quan chủ trì thực hiện tại Nghị quyết số 18-NQ/TW. Trong khi đó, Cơ quan điều tra của Công an nhân dân thụ lý điều tra gần 99% tổng số vụ việc, vụ án hằng năm; Cơ quan điều tra trong Quân đội nhân dân có thẩm quyền đặc thù cùng với hệ thống các cơ quan tư pháp trong Quân đội. Do vậy, phải cần thiết tiếp tục rà soát, sắp xếp tổ chức hệ thống Cơ quan điều tra theo hướng giảm đầu mối, bảo đảm tinh, gọn, chuyên nghiệp, chất lượng, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ được giao theo chỉ đạo tại Nghị quyết số 18-NQ/TW và Nghị quyết số 27-NQ/TW.
- Điều 107 Hiến pháp năm 2013 quy định “Viện kiểm sát nhân dân thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp”. Như vậy, theo Hiến pháp thì Viện kiểm sát nhân dân không có chức năng điều tra. Do đó, việc giao cho Viện kiểm sát nhân dân tối cao thực hiện chức năng điều tra là chưa phù hợp với quy định của Hiến pháp.
- Viện kiểm sát là cơ quan có chức năng thực hành quyền công tố, kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động tố tụng; theo đó, thực hiện chức năng kiểm sát toàn bộ các hoạt động tố tụng hình sự. Trong tất cả các giai đoạn tố tụng, Viện kiểm sát đều có thẩm quyền kiểm sát chặt chẽ, hủy bỏ hoặc không phê chuẩn trong trường hợp các lệnh, quyết định tố tụng không có căn cứ và trái pháp luật của cơ quan điều tra; kịp thời phát hiện các sai sót, vi phạm pháp luật của các chủ thể tiến hành tố tụng, từ đó kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý theo quy định.
- Hiện nay, Cơ quan điều tra của Công an nhân dân dân, Cơ quan điều tra trong Quân đội nhân dân đang được tổ chức thống nhất, chặt chẽ từ trung ương đến địa phương với đầy đủ các điều kiện bảo đảm để đáp ứng hiệu lực, hiệu quả của công tác điều tra hình sự như: việc áp dụng đồng bộ với các biện pháp nghiệp vụ trinh sát, hệ thống các cơ quan hỗ trợ tư pháp, cơ sở giam giữ…
Trong khi đó, Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát chỉ tổ chức ở một cấp (cấp trung ương) và không có các điều kiện bảo đảm cần thiết của cơ quan điều tra hoàn chỉnh như trong Công an nhân dân và Quân đội nhân dân.
Do vậy, việc không tổ chức Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát mà chuyển thẩm quyền hiện nay của Cơ quan này cho Cơ quan điều tra của Công an nhân dân, Cơ quan điều tra trong Quân đội nhân dân vừa bảo đảm đúng theo tinh thần chỉ đạo của Đảng tại Nghị quyết số 18-NQ/TW, Nghị quyết số 27-NQ/TW, quy định của Hiến pháp và nâng cao hiệu lực, hiệu quả trên thực tế. Đồng thời, phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan trong điều tra, truy tố, xét xử; bảo đảm sự thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện các hoạt động tố tụng hình sự.
Theo Cổng TTĐT Bộ Công an
