Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì phiên họp Hội đồng Chính phủ đổi Thứ Bộ Công an thành Bộ Công an
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, để đáp ứng yêu cầu cách mạng, Nha Công an Trung ương đã di chuyển đến rất nhiều địa điểm trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang; thời kỳ đầu tiên là địa điểm tại Đồng Đon (Khu di tích ngày nay). Từ tháng 4/1950 Nha Công an Trung ương đã chuyển đến xã Yên Nguyên, huyện Chiêm Hóa (nay là xã Yên Nguyên, tỉnh Tuyên Quang) chuẩn bị các công tác bảo vệ Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng. Một thời gian ngắn sau đó Nha Công an Trung ương chuyển đến xã Tân Thịnh, huyện Chiêm Hóa (nay là xã Hòa An, tỉnh Tuyên Quang) đóng quân (từ giữa tháng 5/1951 đến cuối năm 1951). Từ cuối năm 1951 đến giữa năm 1952, Nha Công an Trung ương đóng quân tại xã Tân An, huyện Chiêm Hóa (nay là xã Tân An, tỉnh Tuyên Quang) và sau đó chuyển đến đóng ở thôn Đồng Min, xã Bình Yên, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang (nay thuộc xã Minh Thanh, tỉnh Tuyên Quang).
Di tích Bộ Công an thời kỳ 1953 - 1954 nằm bên bờ hữu ngạn sông Phó Đáy. Tại đây, từ năm 1947 Bộ Tư pháp đã ở, làm việc; đầu năm 1950 mở các lớp bồi dưỡng cán bộ ngành Tư pháp. Trước khi Bộ Công an chuyển về, đội công tác của Bộ Công an đã lên trước để sửa chữa, dựng thêm nhà cửa. Có khoảng 20 ngôi nhà với nhiều diện tích khác nhau, trong đó có Nhà Hội trường 5 gian, chiều dài khoảng 20 mét, rộng 6 mét; đầu hồi nhà được đắp đất cao khoảng 0,4 mét, rộng 6 mét, dài 5 mét làm bục khánh tiết và biểu diễn văn nghệ khi tổ chức các Hội nghị. Cách Hội trường khoảng 20 mét về hướng Nam là nhà ở và làm việc của các đồng chí lãnh đạo, các nhà còn lại là nhà ở, làm việc của cán bộ Văn phòng, các đơn vị. Ngoài Hội trường, hầu hết các nhà đều được xây dựng giống nhau về kích thước, hình dáng, gồm 3 gian để thông, không có vách ngăn, có 2 đến 3 cửa ra vào và 3 cửa sổ; trong nhà kê bàn, ghế bằng tre để làm việc. Nhà cửa đều làm bằng vật liệu có sẵn trong vùng như tre, gỗ, nứa, lá...
Trong thời gian tại đây, Nha Công an Trung ương đã chỉ đạo Công an toàn quốc thực hiện trừ gian, tiễu phỉ, xây dựng cơ sở, nắm tình hình, kiểm soát nội bộ, thực hiện chính sách dân tộc, tôn giáo và đẩy mạnh xây dựng các Đội Công an xung phong, mạng lưới giao thông liên lạc. Vận động Nhân dân thực hiện phong trào phòng gian bảo mật và khẩu hiệu ba không; đồng thời, tổ chức tốt các trạm canh gác trong vùng An toàn khu; tổ chức triển khai các biện pháp bảo vệ an toàn căn cứ địa cách mạng... Một trong những sự kiện quan trọng nhất của Ngành Công an gắn với Di tích này là vào ngày 16/02/1953, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 141-SL đổi Nha Công an Trung ương thành Thứ Bộ Công an. Đồng chí Trần Quốc Hoàn, Ủy viên Trung ương Đảng được cử giữ chức Thứ trưởng Thứ Bộ Công an. Tại phiên họp Hội đồng Chính phủ tổ chức từ ngày 27 đến ngày 29/8/1953 ở thôn Lập Binh, xã Bình Yên, huyện Sơn Dương (nay là xã Minh Thanh, tỉnh Tuyên Quang) đã quyết định đổi Thứ Bộ Công an thành Bộ Công an; đồng chí Trần Quốc Hoàn được cử giữ chức Bộ Trưởng Bộ Công an.
Bia di tích Bộ Công an thời kỳ 1953 - 1954
Tổ chức bộ máy của Bộ Công an lúc này gồm:
- Văn phòng Bộ, gồm các đơn vị: Phòng Văn thư; Phòng nghiên cứu và Quản trị.
- Vụ nhân sự gồm có các đơn vị: Phòng cán bộ; Phòng Tổ chức và Phòng Giáo dục.
- Nha Bảo vệ chính trị gồm có các đơn vị: Phòng Điều tra nghiên cứu; Phòng Trinh sát và Phòng III.
- Nha Trị an - Hành chính gồm có: Phòng Trị an; Phòng Công an tiên phong; Phòng Quản lý ngoại kiều; Phòng Quản thúc và Phòng Căn cước.
- Nha Chấp pháp, có: Phòng xét hỏi; Phòng Quản lý Nhà giam và Trại giam Trung ương.
- Cục Cảnh vệ, có: Phòng đặc biệt; Phòng Bảo vệ; Phòng Trị an và Tiểu đoàn bảo vệ.
- Trường Công an Trung ương.
Giữa tháng 5/1954, Bộ Công an chuyển đến đóng quân tại xã Công Đa, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang (nay là xã Trung Sơn, tỉnh Tuyên Quang) sau đó chuyển về tỉnh Thái Nguyên trước khi cùng đoàn quân chiến thắng tiến về tiếp quản Thủ đô Hà Nội. Hiện nay, Di tích Bộ Công an được dựng bia, cắm chỉ giới khoanh vùng bảo vệ. Với ý nghĩa và tầm quan trọng đó, nơi đây đã thu hút đông đảo du khách và Công an các đơn vị địa phương đến tham quan, tổ chức các hoạt động sinh hoạt chính trị.
Thực hiện: Chẩu Diệm
