Sắc lệnh số 23 (ngày 21/2/1946) của Chủ tịch Hồ Chí Minh về việc thành lập Việt Nam Công an vụ
Ngày 20/3/1940, Chi bộ Mỏ than (chi bộ Đảng đầu tiên ở tỉnh Tuyên Quang) được thành lập, ngay sau khi ra đời, chi bộ đã trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng phát triển mạnh mẽ ở hầu hết các huyện trên địa bàn tỉnh, bọn Nhật và tay sai tỏ ra hết sức hoang mang, tìm cách chống phá ở những nơi mà chúng còn kiểm soát được. Để bảo vệ phong trào cách mạng, trừng trị bọn tay sai phản động, đòi hỏi phải có một lực lượng chuyên môn để điều tra, đối phó với những hoạt động của địch, trước tình hình đó khoảng giữa tháng 5/1945, tại xóm Cổ Ngựa, xã An Tường, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang (nay là phường An Tường, tỉnh Tuyên Quang) Đội trinh sát võ trang trừ gian (gọi tắt là Đội trừ gian) được thành lập, gồm 06 đồng chí; từ tháng 5 đến tháng 8/1945 hoạt động chủ yếu của Đội trừ gian là thu thập tin tức về hoạt động của phát xít Nhật, đấu tranh chống mật thám Nhật, trừng trị bọn ác ôn thân phát xít Nhật chống phá cách mạng, gây tội ác với Nhân dân, thành tích nổi bật của Đội trừ gian là bắt được hai tên Việt gian, phá vỡ âm mưu lập tổ chức phản động làm tay sai cho Nhật, sử dụng nội gián lấy được bản danh sách của Sở Mật thám Nhật ghi tên những người mà chúng nghi là người của Việt Minh để theo dõi, hãm hại; trên cơ sở bản danh sách này, cấp trên kịp thời có chủ trương đối phó, bảo vệ cán bộ và cơ sở cách mạng.
Ngày 24/8/1945, Đội Trừ gian đổi tên thành Ban Trừ gian và ra hoạt động công khai, khi thành lập Ban có 12 nhân viên, hoạt động dưới sự chỉ đạo của Tỉnh bộ Việt Minh, trụ sở đầu tiên của Ban đóng tại dinh thự của viên tuần phủ Tuyên Quang, có nhiệm vụ trấn áp các đối tượng phản động, tay sai, đặc vụ Tưởng Giới Thạch. Tháng 12/1945 Ban Trừ gian đổi thành Ty Liêm phóng, với 3 bộ phận là Ban Tư pháp, Ban Trinh sát và Văn phòng. Tháng 7/1946 theo Sắc lệnh 23-SL của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tuyên Quang tiến hành hợp nhất Ty Liêm phóng và Ty Cảnh sát thành Ty Công an; tổ chức của Ty Công an Tuyên Quang gồm: Văn phòng, Ban Tư pháp chính trị, Ban trinh sát, Ban trật tự và 6 trinh sát viên bố trí tại Ủy ban hành chính 6 huyện. Từ những ngày đầu thành lập đến ngày toàn quốc kháng chiến về thời gian rất ngắn nhưng Ty Công an Tuyên Quang đã phát huy cao nhất tinh thần, ý chí quyết tâm, tập hợp sức mạnh đoàn kết, không ngừng xây dựng, chiến đấu và từng bước trưởng thành về mọi mặt, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ Đảng, chính quyền cách mạng, vừa chiến đấu, vừa rèn luyện về nghiệp vụ, tích lũy kinh nghiệm, trình độ tạo tiền đề cơ bản về chất cũng như tinh thần chuẩn bị bước vào cuộc kháng chiến mới gay go, phức tạp chống thực dân Pháp xâm lược.
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Tuyên Quang trở thành Khu căn cứ địa kháng chiến của cả nước, Trung ương Đảng, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh chuyển lên Tuyên Quang trực tiếp lãnh đạo toàn quốc kháng chiến, Ty Công an Tuyên Quang đã phối hợp với các lực lượng khác và trực tiếp bảo vệ an toàn vòng ngoài an toàn khu (ATK); phát động phong trào “Phòng gian bảo mật”, kiểm soát công khai các ngả đường ra, vào ATK và hoạt động đi lại giữa các xã trong vùng; phòng, chống gián điệp trà trộn, xâm nhập trong số những người tản cư lên ATK, trường kỳ anh dũng chiến đấu, bảo vệ an toàn Thủ đô kháng chiến; góp phần vào thắng lợi vang dội của quân và dân cả nước trong chiến dịch Việt Bắc Thu - Đông 1947; bảo vệ an toàn tuyệt đối Chủ tịch Hồ Chí Minh và các cơ quan của Trung ương Đảng, Chính phủ đóng tại Tuyên Quang; bảo vệ an toàn Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ II và căn cứ của Chính phủ kháng chiến Lào, xây dựng hậu phương vững chắc phục vụ chiến dịch Điện Biên phủ đi đến thắng lợi cuối cùng.
Sau khi hòa bình lập lại ở miền Bắc, các cơ quan Đảng, Chính phủ chuyển về Hà Nội, Ty Công an Tuyên Quang đã củng cố toàn diện về mọi mặt, hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo đảm giữ gìn an ninh, trật tự ở địa phương, thực hiện chuyên chính với bọn phản cách mạng, bọn phá hoại công cuộc cải tạo xã hội chủ nghĩa, góp phần chi viện sức người cho cách mạng miền Nam, tiêu biểu là kịp thời phát hiện và đập tan âm mưu nhen nhóm của các tổ chức phản động tại huyện Sơn Dương (nay là xã Sơn Dương), ngăn chặn hoạt động của “Đảng Lý Xuân Ngàn” phát triển từ tỉnh Yên Bái (nay là tỉnh Lào Cai)...; tăng cường tổ chức cho cán bộ, chiến sĩ thường xuyên học tập, rèn luyện, sẵn sàng chi viện cho an ninh miền Nam; đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ các cán bộ an ninh miền Nam thực tập tại địa phương.
Bác Hồ đến thăm và nói chuyện thân mật với CBCS làm nhiệm vụ tại đồn Công an La Đông, huyện Sơn Dương năm 1947
Từ năm 1965 đến năm 1972, Ty Công an Tuyên Quang tiếp tục giữ vững an ninh, trật tự ở địa phương, chi viện cho an ninh miền Nam, góp phần đánh thắng chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ ở miền Bắc, tiêu biểu là chủ động hướng dẫn công tác bảo vệ cơ quan, xí nghiệp trong tình hình đế quốc Mỹ leo thang bắn phá miền Bắc; tập trung lực lượng đẩy mạnh điều tra cơ bản các địa bàn, vận động quần chúng phòng gian, bảo mật, tổ chức các lớp tập huấn cho cán bộ, chiến sĩ các phòng, ban và Công an các huyện về võ thuật và kỹ năng sử dụng các loại vũ khí bảo đảm sẵn sàng chi viện cho an ninh miền Nam. Từ năm 1973 đến năm 1975, Công an Tuyên Quang chủ động triển khai phương án công tác thời bình, góp sức cùng cả nước giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước; tiêu biểu là chủ động thực hiện tốt công tác quản lý tù binh, hàng binh, phòng ngừa địch cài cắm gián điệp; bảo vệ tuyệt đối an toàn các đoàn khách nước ngoài đến thăm và làm việc trên địa bàn tỉnh; tiếp tục chi viện cán bộ cho an ninh miền Nam, kết quả từ năm 1964 đến đầu năm 1975, Công an Tuyên Quang đã cử 97 cán bộ, chiến sĩ chi viện cho an ninh miền Nam. Ngày 30/4/1975 chiến dịch Hồ Chí Minh kết thúc, miền Nam hoàn toàn được giải phóng, Ty Công an Tuyên Quang đã góp phần cùng cả nước hoàn thành nghĩa vụ hậu phương với tiền tuyến, cùng cả nước bước vào giai đoạn cách mạng mới.
Trong giai đoạn đất nước thống nhất, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa Ty Công an Hà Tuyên (năm 1976 tỉnh Tuyên Quang và tỉnh Hà Giang hợp nhất thành tỉnh Hà Tuyên) đã tăng cường cán bộ chiến sĩ cho biên giới, xã trọng điểm đang có chiến sự, cùng các lực lượng khác vừa trực tiếp tham gia chiến đấu và phục vụ chiến đấu chống quân Trung Quốc xâm lược biên giới phía Bắc nước ta, bảo vệ an toàn các cơ quan của tỉnh, bảo vệ Nhân dân, bảo vệ việc di chuyển các cơ quan các cơ quan của tỉnh từ thị xã Hà Giang về thị xã Tuyên Quang; thực hiện tốt phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, làm trong sạch địa bàn, chống địch xâm nhập biên giới, chống chiến tranh tâm lý và chiến tranh gián điệp... góp phần ổn định tình hình, củng cố chính quyền cơ sở, làm giảm các loại tội phạm về kinh tế, hình sự; giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội, phục vụ sự nghiệp đổi mới của Đảng.
Trong thời kỳ đổi mới, phát triển đất nước, lực lượng Công an tỉnh Tuyên Quang đã chủ động gương mẫu, đi đầu, tăng tốc, bứt phá, thực hiện các chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước, đổi mới mạnh mẽ về tư duy, biện pháp công tác nghiệp vụ và xây dựng lực lượng; chủ động tham mưu với cấp ủy, chính quyền địa phương nhiều chủ trương, giải pháp quan trọng để giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, phục vụ hiệu quả sự nghiệp phát triển kinh tế, xã hội của địa phương; các vấn đề nổi cộm về an ninh dân tộc, an ninh tôn giáo, an ninh xã hội được tập trung chỉ đạo xử lý kiên quyết, kịp thời, nổi bật là: Hoàn thành xuất sắc công tác đấu tranh, xóa bỏ hoàn toàn “tổ chức bất hợp pháp Dương Văn Mình” sau 34 năm tồn tại; Tuyên Quang là tỉnh đầu tiên triển khai và thực hiện có hiệu quả Đề án số 78 của Chính phủ với những sáng kiến có hiệu quả thiết thực và được nhân rộng; tích cực, đi đầu trong công tác đấu tranh, xóa bỏ tổ chức “Ân điển cứu rỗi” được Bộ Công an ghi nhận, biểu dương; chủ động triển khai, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ đấu tranh, xóa bỏ các “hiện tượng tín ngưỡng tôn giáo mới”; kiên quyết, mưu trí, dũng cảm, chủ động tham mưu, thực hiện tốt công tác phòng ngừa tội phạm, đấu tranh ngăn chặn không để xảy ra tội phạm có tổ chức hoạt động theo kiểu “xã hội đen” trên địa bàn tỉnh; tăng cường mở các đợt cao điểm tấn công trấn áp tội phạm và tệ nạn xã hội; kịp thời phát hiện, đấu tranh với các loại tội phạm, ma tuý, tội phạm có tổ chức, tội phạm hình sự nguy hiểm, tội phạm tham nhũng, tội phạm sử dụng công nghệ cao... Tỷ lệ điều tra, khám phá án của Công an tỉnh luôn đạt trên 95%, trong đó án nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng đạt trên 98%. Công tác xây dựng Đảng, xây dựng lực lượng được quan tâm chú trọng, cán bộ chiến sĩ Công an Tuyên Quang vững vàng về chính trị, giỏi về pháp luật, tinh thông nghiệp vụ; ra sức thực hiện thắng lợi các phong trào thi đua, phấn đấu hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao; tiên phong trong ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; gương mẫu, đi đầu trong thực hiện chủ trương của Đảng ủy Công an Trung ương, Bộ Công an về tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy Bộ Công an và Công an địa phương tinh gọn, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự trong kỷ nguyên phát triển mới của đất nước; theo đó, Công an tỉnh đã có 69 đồng chí (06 đồng chí Trưởng phòng, 18 đồng chí Phó trưởng phòng, 21 đồng chí chỉ huy cấp đội và 24 đồng chí cán bộ không giữ chức vụ) gương mẫu, tiên phong, tự nguyện xin nghỉ hưu trước tuổi tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình sắp xếp, bố trí cán bộ cũng như xây dựng Đề án nhân sự đại hội đảng các cấp nhiệm kỳ 2025 - 2030 sau khi sáp nhập tỉnh; nhiều đồng chí lãnh đạo, chỉ huy xung phong xin giữ chức vụ thấp hơn chức vụ hiện tại; cán bộ, chiến sĩ công tác tại các đơn vị cấp phòng chủ động tăng cường cho Công an cấp xã, đặc biệt là các xã vùng sâu, vùng xa.
Ngày 30/6/2025, cùng với cả nước Ban Thường vụ Tỉnh ủy Hà Giang và Ban Thường vụ Tỉnh ủy Tuyên Quang tổ chức Lễ Công bố Nghị quyết, Quyết định của Trung ương và địa phương về sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã, kết thúc hoạt động đơn vị hành chính cấp huyện; theo đó, tỉnh Hà Giang và tỉnh Tuyên Quang sau sáp nhập có tên gọi mới là tỉnh Tuyên Quang với tổng số 124 đơn vị hành chính cấp xã (gồm 117 xã, 07 phường), diện tích tự nhiên là 13.795,50 km2, quy mô dân số là 1.865.270 người, là tỉnh có đường biên giới tiếp giáp Cộng hòa nhân dân Trung Hoa. Để kịp thời đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo đảm an ninh, trật tự trong giai đoạn cách mạng mới, Ban Thường vụ Công an tỉnh Tuyên Quang đã chỉ đạo ban hành các nghị quyết, kế hoạch thực hiện nhiệm vụ bảo đảm an ninh, trật tự bảo đảm phù hợp với tình hình thực tế đơn vị, địa phương; chỉ đạo Công an cấp xã trực tiếp thực hiện công tác dân vận, xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh, trật tự ngay từ cơ sở; thường xuyên triển khai, thực hiện các biện pháp đi sâu, đi sát, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, dư luận của các tầng lớp Nhân dân; từ đó, nắm chắc tình hình an ninh, trật tự, âm mưu hoạt động của các loại tội phạm trên từng địa bàn, lĩnh vực để kịp thời tham mưu cấp ủy, chính quyền địa phương giải quyết các vấn đề phát sinh ngay tại cơ sở, không để bị động, bất ngờ; tạo môi trường an ninh, an toàn phục vụ hiệu quả nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội của địa phương, cùng cả nước vững vàng bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam. Với những thành tích đã đạt được, Công an Tuyên Quang vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng nhiều phần thưởng cao quý: Tập thể Công an Tuyên Quang được tặng Huân Chương Hồ Chí Minh, Huân Chương bảo vệ Tổ quốc Hạng Nhì; 03 tập thể được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân; hàng ngàn lượt tập thể, cá nhân được tặng thưởng Huân, Huy chương các loại; hàng chục ngàn lượt cán bộ, chiến sĩ được các cấp, các ngành của Trung ương và địa phương khen thưởng.
Trải qua 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, lịch sử Công an tỉnh Tuyên Quang gắn liền với lịch sử đấu tranh cách mạng của Đảng bộ, Nhân dân các dân tộc tỉnh Tuyên Quang và lịch sử Công an nhân dân Việt Nam. Từ khi thành lập đến nay, dưới sự lãnh đạo của Đảng, được sự đùm bọc, yêu thương, giúp đỡ của Nhân dân các dân tộc tỉnh Tuyên Quang, lực lượng Công an tỉnh Tuyên Quang đã đoàn kết vượt qua mọi khó khăn, gian khổ để không ngừng xây dựng lực lượng, chiến đấu và trưởng thành, lập nên nhiều chiến công xuất sắc, bảo vệ vững chắc an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự an toàn xã hội; bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ, thành quả cách mạng, tính mạng và tài sản của Nhân dân; cùng với quân và Nhân dân các dân tộc tỉnh Tuyên Quang góp phần cùng cả nước trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; đổi mới, phát triển đất nước và vững bước tiến vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên phát triển, giàu mạnh.
Thực hiện: Chẩu Diệm
